Stres, mało urozmaicona dieta, praca w pozycji siedzącej lub stojącej mogą predysponować do rozwoju choroby hemoroidalnej, z którą zmaga się co druga osoba po 50. roku życia.

Autor: mgr farm. Anna Bandrowczak

Jelito grube stanowiące końcową część przewodu pokarmowego dzieli się na trzy części: jelito ślepe, okrężnicę oraz odbytnicę. Ta ostatnia leży w miednicy mniejszej, biegnie w dół wzdłuż kości krzyżowej, a na wysokości linii grzebieniastej przechodzi w odbyt. W błonie podśluzowkowej kanału odbytu znajdują się trzy ciała jamiste tworzone przez: naczynia krwionośne, mięśnie gładkie, tkankę łączną luźną i sprężystą. Te prawidłowo występujące u każdego z nas struktury są nazywane guzkami krwawniczymi lub krwawnicami. W warunkach fizjologicznych te trzy poduszki wypełnione krwią kontrolują wraz ze zwieraczem odbytu proces oddawania stolca i gazów poprzez zwiększanie i zmniejszanie objętości krwi. W momencie utrudnionego odpływu krwi może dojść do nadmiernego rozciągnięcia krwawnic i rozwoju stanu patologicznego określanego mianem choroby hemoroidalnej. Do chwili obecnej nie określono jednoznacznie patomechanizmu tego schorzenia. Dwie najbardziej prawdopodobne teorie to teoria mechaniczna oraz hemodynamiczna. Pierwsza z nich przyczyny powiększania guzków krwawniczych upatruje w postępującej wiotkości włókien sprężystych na skutek wysokiego ciśnienia w odbytnicy. Druga z teorii – hemodynamiczna wskazuje na istotny wpływ patologicznych zmian w układzie żylnym, tj. wzrost ciśnienia żylnego oraz wymuszony wsteczny przepływ żylny[1].

Podział
Wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania choroby hemoroidalnej w zależności od wypadania guzków krwawniczych:
 • I stopień: guzki widoczne w anoskopie z możliwym krwawieniem;
 • II stopień: wypadające podczas defekacji guzki, samoczynnie się cofające;
 • III stopień: wypadające (z czasem coraz częściej) guzki wymagające ręcznego odprowadzenia;
 • IV stopień: silne krwawienia ze współistniejącą zakrzepicą żył brzeżnych.
Najczęstsze objawy, z jakimi pacjenci zgłaszają się po poradę, obejmują: swędzenie, pieczenie, wrażenie ciągłego parcia na stolec lub niepełnego wypróżnienia, ból, obecność świeżej krwi podczas wypróżnienia oraz widoczne na zewnątrz guzki przy zaawansowanym stopniu choroby[2,3].

Przyczyny i leczenie
Do wystąpienia choroby hemoroidalnej predysponują: zaparcia, seks analny (które powodują mechaniczne uszkodzenie struktur odbytnicy), otyłość, nadużywanie środków przeczyszczających, biegunki, siedzący tryb pracy, trzeci trymestr ciąży, poród siłami natury, źle zbilansowana dieta, nieodpowiednia higiena odbytu, marskość wątroby, dźwiganie dużych ciężarów, biegi długodystansowe, jazda na rowerze. Wszystkie te czynniki mogą utrudniać prawidłowy odpływ krwi z hemoroidów i warunkować rozwój stanu zapalnego. Warto zaznaczyć, że istotnym problemem jest również zakrzepica żył okołoodbytowych, która powoduje pojawienie się bolesnych guzków bezpośrednio przy ujściu odbytu[1,2,4].

Farmakoterapia
Leczenie prawidłowo zdiagnozowanej choroby hemoroidalnej obejmuje zastosowanie per rectum maści, czopków, sztyftów lub leków flebotropowych per os. Do dyspozycji pozostają:
 • substancje ściągające, wysuszające, odkażające – tlenek cynku, związki bizmutu, kwas borowy. Stosowanie tego ostatniego związku musi być krótkotrwałe z uwagi na ryzyko nadmiernego wchłaniania i możliwe działanie toksyczne,
 • glikokortykosteroidy – hydrokortyzon (w przypadku tej substancji czas leczenia nie powinien przekraczać 14 dni z uwagi na ryzyko ścieńczenia skóry),
 • substancje znieczulające – cynchokaina, tetrakaina, lidokaina cechujące się dużą skutecznością, lecz stosunkowo krótkim czasem działania,
 • leki uszczelniające naczynia (flebotropowe) – diosmina, ruszczyk kolczasty, dobesylan wapnia, tribenozyd posiadające właściwości redukujące odczyn zapalny oraz uszczelniające przepływ żylny,
 • substancje osłaniające – kwas hialuronowy tworzący ochronną warstwę izolującą w miejscu podrażnienia,
 • kora dębu, rumianek przeznaczone do przygotowania nasiadówek.
Wskazówki dla pacjentów
Podczas rozmowy z pacjentem zgłaszającym przykre dolegliwości okolic odbytu warto przedstawić wymierne korzyści płynące ze zmiany nawyków żywieniowych. Dieta winna zawierać duże ilości nierozpuszczalnego błonnika. Warto zaakcentować istotny wpływ wody (co najmniej 8 szklanek na dobę) na ogólną kondycję organizmu. Podstawą utrzymania guzków krwawniczych w dobrej kondycji są regularne wypróżnienia. Zarówno zaparcia, jak i przewlekłe biegunki stanowią czynnik rozwoju choroby. Część z pacjentów zbyt dużo czasu spędza w toalecie oraz wykonuje nadmierne parcie na stolec. Warto zasugerować zakup tzw. podnóżka toaletowego, dzięki któremu pozycja przyjmowana podczas defekacji będzie bardziej naturalna. Ważnym aspektem jest unikanie podrażnienia okolicy odbytu poprzez zamianę szorstkiego papieru toaletowego na delikatny, nieperfumowany. Do codziennej higieny warto polecać płyny o neutralnym pH. Korzyść przyniesie również odstawienie używek, tj. kawy, alkoholu i papierosów. Preferowane formy aktywności fizycznej obejmują korzystanie z basenu oraz codzienne, co najmniej 30-minutowe spacery. Jeśli pacjent wykonuje siedzącą pracę, warto wspomnieć, by co pół godziny wstawał. Przy ataku dolegliwości ulgę przyniesie wykonanie okładu z pokruszonego lodu lub ułożenie się w pozycji leżącej z nogami uniesionymi powyżej bioder. Popularne nasiadówki nie powinny być wykonywane z wykorzystaniem wody o temperaturze przekraczającej 40 st. C. Z tej formy kuracji muszą zrezygnować osoby z czynnym krwawieniem z odbytu4.

Kiedy do lekarza?
Warto pamiętać, że krwawienia z guzków mogą być przyczyną anemii mikrocytarnej, natomiast ból pojawia się jako efekt powikłań zapalnych. Jeśli dolegliwości nie ustępują pomimo trwającej 14 dni kuracji, warto zasugerować pacjentowi konsultację lekarską, gdyż występujące objawy mogą wynikać z polipów, uchyłków bądź nowotworu jelita grubego. Bezwzględnej konsultacji wymaga również obecność ciemnych skrzepów krwi w stolcu3.

Piśmiennictwo:

1. Bielecki K., Cabaj H., Choroba hemoroidalna, Postępy Nauk Medycznych 3/2000, s. 35–39.
2. Kołodziejczak M., Sudoł-Szopińska I., Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu choroby hemoroidalnej, Nowa Medycyna 1/2015, s. 28–31.
3. Beers M.H., Porter R.S., Jones T.V., Kaplan J.L., Berkwits M. [red.]: The Merck Manual. Podręcznik diagnostyki i terapii, Elsevier, Wrocław 2006,
   s. 207–208.
4. http://www.aptekarzpolski.pl/2018/03/hemoroidy-jak-walczyc-z-dokuczliwym-problemem/.