Według tradycyjnej medycyny chińskiej korzeń żeń-szenia syberyjskiego to lek idealny, bo nie tyle przeznaczony do terapii istniejącej już choroby, ile pozwalający utrzymać zdrowie i poprawić jakość życia. Zachodni naukowcy zaliczają go do tzw. adaptogenów, czyli substancji roślinnych, które ułatwiają organizmowi dostosowanie się do środowiska zewnętrznego. Pomaga funkcjonować w przewlekłym stresie i podczas ponadstandardowego wysiłku. Pozwala też szybciej wrócić do zdrowia w infekcjach i po urazach.

Autor: Inga Kazana

W medycynie chińskiej żeń-szeń syberyjski stosowany jest od mniej więcej 4000 lat. Jedna z pierwszych wzmianek o nim pochodzi od XVI-wiecznego chińskiego lekarza Li Shizhena, który w swojej 52-tomowej „Encyklopedii korzeni i roślin” napisał o nim, że dodaje sił, wzmacnia kości i mięśnie, a także powoduje wzrost ambicji. W Europie zainteresowano się nim jednak dopiero pod koniec lat 40. XX wieku z powodu… wojny. Podczas trwania walk wielu naukowców z różnych krajów poszukiwało środków pobudzających, które pozwoliłyby żołnierzom lepiej znieść trudy walki: stres, zmęczenie i brak snu. Badacze koncentrowali się jednak głównie na takich substancjach jak amfetamina i kokaina (tak, narkotyki dostarczane były wtedy walczącym). Radziecki lekarz i naukowiec Mikołaj Lazarev uważał jednak, że poza wyjątkowymi sytuacjami bojowymi substancje te przynoszą więcej strat niż korzyści, bowiem po krótkotrwałej euforii nadchodzi kryzys – dłuższa faza depresji i niemocy. Na dodatek długotrwałe stosowanie prowadzi do uzależnienia. Narkotyki okazały się więc ślepą uliczką w poszukiwaniu substancji o działaniu pobudzającym.

 

Co ma żeń-szeń do powojennych trudów?

Po zakończeniu wojny Lazarev poszukiwał naturalnych substancji pomagających dostosować się do trudnych sytuacji życiowych, wymagających więcej sił i energii niż standardowe okoliczności: np. przedłużającego się stresu, ciężkiej pracy, nieprzespanych nocy, choroby, intensywnych treningów (sportowców, żołnierzy, kosmonautów). W 1947 roku sformułował termin adaptogen, pod którym rozumiał substancje pomagające organizmowi radzić sobie z różnorodnymi czynnikami stresującymi oraz poprawiające zdolność do adaptacji do zmiennych, często niesprzyjających warunków środowiska. Substancje o takich właściwościach zwykle pochodzą z roślin, które same musiały przystosować się do trudnych warunków w miejscach, w których rosną. Inny radziecki naukowiec Israel Berkhamn podchwycił tę koncepcję i zajął się poszukiwaniem rodzimej rośliny o podobnych adaptogennych właściwościach, jakie – co wiedziano od wieków – wykazuje żeń-szeń chiński i koreański (Panax Gin-seng). Jego pierwszy artykuł na temat żeń-szenia syberyjskiego – „Nowa roślina lecznicza z rodziny araliowatych – eleuterokok kolcza- sty” – ukazał się w 1960 roku. Dwa lata później roślina ta została zatwierdzona przez Komitet Farmakologiczny Ministerstwa Zdrowia ZSRR do użytku klinicznego jako środek stymulujący.

 

---

 

Syberyjski, nie chiński

Żeń-szeń syberyjski należy do rodziny roślin araliowatych – tej samej co żeń-szeń prawdziwy, nazywany również chińskim lub koreańskim. Trzeba jednak wiedzieć, że tak naprawdę są to dwie różne rośliny, choć niektóre ich prozdrowotne właściwości są zbliżone (oba gatunki należą do adaptogenów). Żeń-szeń syberyjski występuje we wschodniej Syberii, Korei, Japonii i dwóch chińskich prowincjach – Shanxi i Hopei. Żeń-szeń koreański rośnie w północnych Chinach, Mandżurii i Korei.

---

 

 

 Trzy powody, dla których warto wykorzystać właściwości żeń-szenia Syberyjskiego

 

Syberyjska moc

Żeń-szeń syberyjski nie jest jedynie środkiem na czasowe podniesienie wydolności organizmu. Zawiera wiele substancji chemicznych, które wpływają na nasz mózg, układ odpornościowy i niektóre hormony. Bogactwo prozdrowotnych składników syberyjskiego korzenia robi wrażenie niczym płótno Panoramy Racławickiej: ginsenozydy, eleutrozydy, witaminy B1, B2, C, olejki eteryczne, peptydoglikany, związki mineralne – magnez, żelazo, potas, wapń, sód, krzem, siarka, fosforany, bor i mangan. Kluczem do zrozumienia, dlaczego żeń-szeń syberyjski tak silnie kojarzony jest ze wzmocnieniem, jest działanie eleuterozydów. To substancje podobne do prozdrowotnie działających ginsenozydów występujących w żeń-szeniu prawdziwym, dzięki którym organizm pozwala hemoglobinie przyłączyć więcej cząsteczek tlenu. W efekcie poszczególne narządy i każda komórka są znacznie lepiej dotlenione, a to przekłada się na sprawność fizyczną oraz intelektualną.

 

Potwierdzone badaniami

Przez niemal 60 lat od publikacji pierwszych dowodów na prozdrowotne działanie wyciągu z żeń-szenia syberyjskiego przeprowadzono dziesiątki badań. Zebrano dowody, że poprawia on odporność, mobilizując naturalne mechanizmy obronne organizmu, i wspomaga procesy naprawcze. Ma właściwości przeciwutleniające (silniejsze niż witamina E) i przeciwzapalne, więc zmniejsza ryzyko namnażania się bakterii, wirusów, ale także komórek nowotworowych. Jak pokazały bowiem badania na komórkach, wyciąg z tej rośliny zahamował rozwój komórek raka prostaty, nadnerczy, jelita grubego, a pobudził produkcję komórek układu odpornościowego – limfocytów-T, czyli tych, które mogą być wykorzystane przez organizm do walki z rakiem. Dalej: zawarte w żeń-szeniu syberyjskim substancje pomagają obniżyć poziom glukozy, cholesterolu oraz tri-glicerydów. Przyjmowanie wyciągów z tego korzenia – czy to w postaci tabletek, czy toników – stanowi więc dla nas wszystkich profilaktykę zarówno przed chorobami układu krążenia, jak też metabolicznymi, jednocześnie sprzyjając zrzucaniu zbędnych kilogramów. Uregulowanie poziomu glukozy we krwi zapobiega nagłym atakom głodu i sprawia, że zjedzony posiłek syci na dłużej.

 

Chcesz zebrać i siły, i myśli?

Żeń-szeń syberyjski – jako adaptogen – może odegrać szczególną rolę podczas naszych życiowych kryzysów, w momentach, kiedy czujemy, że liczba kłopotów i wysiłku związanego z ich pokonaniem nas przerasta. Na przykład – wyniki badań przeprowadzonych na myszach (takie doświadczenia na ludziach byłyby nieetyczne) pokazały, że podawanie wyciągu z żeń-szenia syberyjskiego zmniejsza zaburzenia (dotyczące zarówno zachowania, jak i szybkości podejmowania decyzji), które były skutkiem 72-godzinnego deficytu snu. Wiemy także, że aktywne substancje zawarte w tej roślinie zwiększają wytrzymałość i wydolność fizyczną oraz redukują stres związany z przeciążeniem organizmu i z napięciem psychicznym. Wnioski możemy przełożyć na nasze życie. Te właściwości żeń-szenia, które regulują i pobudzają do pracy układ odpornościowy, pozwalają zachować zdrowie w trudnych warunkach: zarówno tych niekorzystnie oddziałujących na ciało, jak i na umysł. W sytuacji przeciążenia żeń-szeń syberyjski pobudza organizm, niwelując zmęczenie, oraz poprawia pamięć i koncentrację. Pozwala więc zachować jasność umysłu mimo przejściowych kłopotów z wydolnością. Doświadczenia niektórych naukowców sugerują też, że zawarte w roślinie aktywne składniki chronią neurony przed zniszczeniem, ponieważ hamują proces naturalnej śmierci komórek nerwowych. Zauważono również ochronne oddziaływanie żeń-szenia syberyjskiego na mózg: zapobiega on atrofii i niszczeniu neuronów wywołanemu odkładaniem się beta amyloidu – białka, które według współczesnej wiedzy obarczane jest odpowiedzialnością za rozwój choroby Alzheimera. Badania sugerują także, że seniorzy, którzy zażywali wyciąg z tej rośliny, mieli lepszy nastrój i większą motywację do udziału w życiu towarzyskim.

 

Czy żeń-szeń syberyjski jest w stanie stanowić bezpieczny doping?

Tak! Bo w odróżnieniu od syntetycznych środków pobudzających jego ekstrakt nie uzależnia, a działania niepożądane, takie
jak wzmożona senność, kurcze mięśni, zmiany w rytmie serca, występują bardzo rzadko. Ale uwaga: przyjmowany w dużych ilościach czasami może doprowadzić do podwyższenia ciśnienia krwi. Poza tym jak każda substancja aktywna może wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami, dlatego podczas terapii farmakologicznej jego zażywanie trzeba skonsultować z lekarzem.