10 rzeczy, które powinnaś wiedzieć o beta-karotenie

Dlaczego flamingi są pomarańczowe? Bo ich pożywienie zawiera dużo beta-karotenu. Jaskrawy kolor wabi osobniki płci przeciwnej, nie tylko dlatego, że jest widoczny z daleka, ale także z tego powodu, że intensywna barwa świadczy o dobrym zdrowiu… To właśnie beta-karoten zapewnia świetną kondycję i dobrze rokuje prokreacyjnym zamiarom. Obecność tego związku w menu człowieka również ma duży wpływ na jego zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Na dodatek zapewnia piękny – jak muśnięty słońcem – odcień skóry.

Autor: Inga Kazana

  1. Beta-karoten jest prekursorem witaminy A. Oznacza to, że dobrze pracujący organizm samodzielnie potrafi go przemienić w czystą i aktywną formę tej witaminy. Składnik ten po raz pierwszy został wyizolowany z korzenia marchewki przez niemieckiego chemika Wilhelma Ferdinanda Wackenrodera w 1831 roku. Jednak strukturę tego związku opracował dopiero 100 lat później Paul Karrer – laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. On też stwierdził, że karoten jest prowitaminą A, czyli takim związkiem, który w organizmie przy działaniu odpowiednich enzymów i białek zostaje przekształcony w aktywną postać tej witaminy. Dziś wiemy, że witamina A jest niezbędna dla dobrej pracy całego naszego organizmu. Odpowiada za dobry wzrok, odgrywa rolę w procesie specjalizacji komórek, przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu żelaza, wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego, pomaga w zachowaniu zdrowej skóry i utrzymaniu prawidłowego stanu błon śluzowych zarówno tych w jamie ustnej, jak też przewodzie pokarmowym, drogach oddechowych, układzie moczowym, narządzie wzroku. Deficyt witaminy A może mieć każda z nas, ale najczęściej diagnozuje się go u dzieci poniżej 5. roku życia.
  2. Lepiej zażywać beta-karoten niż witaminę A. Beta-karoten to tzw. prekursor witaminy A, co oznacza, że dobrze pracujący organizm samodzielnie potrafi go przemienić w czystą i aktywną formę tej witaminy. Trzeba jednak wiedzieć, że w momencie wysycenia organizmu witaminą A proces przemian w beta-karoten się zmniejsza, co ma na celu zabezpieczenie organizmu przed toksycznym nadmiarem witaminy A.To pierwszy z powodów, dla których o wiele lepiej dostarczać ją właśnie w postaci beta-karotenu, a nie w formie aktywnej. Drugi argument dotyczy kaloryczności. Najbo- gatszym źródłem witaminy A są przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak tran, wątroba, tłuste ryby, żółtka jaj, masło, ser żółty, śmietana, mleko. Ich spożywanie w nadmiarze może spowodować zwiększenie stężenia we krwi „złego” cholesterolu i przybieranie na wadze ze względu na ich wysoką kaloryczność. Dlatego zamiast po produkty bogate w witaminę A lepiej sięgać po roślinne źródła beta-karotenu. Składnik ten znajdziemy w żółtych i pomarańczowych warzywach i owocach (marchwi, dyni, słodkich ziemniakach, czyli batatach, pomidorach, morelach, melonach, mango, brzoskwiniach), w zielonych warzywach (szpinaku, sałacie, jarmużu, brokułach, cykorii, groszku, szparagach), a także w suszonych śliwkach i wiśniach oraz w niektórych algach. Warto jednak pamiętać, że beta-karoten (tak jak i witamina A) jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach. Dlatego jego wchłanianie znacznie ułatwi nawet niewielki dodatek masła czy oliwy.
  3. Najwięcej beta-karotenu znajdziemy w pewnej niepozornej aldze. Dunaliella słonolubna (Dunaliella salina) to czerwono-pomarańczowa alga, ktora w swojej suchej postaci jest w stanie zgromadzić więcej niż 10 proc. beta-karotenu. Dlatego często wykorzystuje się je do produkcji suplementów z naturalnym beta-karotenem. Oprócz tego związku algi te zawierają i inne cenne karotenoidy: alfa-karoten, kryptoksantynę, zeaksantynę, luteinę i likopen. Beta-karoten jako silny przeciwutleniacz chroni algi przed działaniem promieniowania UV i pozwala im przetrwać w niesprzyjających warunkach – w silnie zasolonej wodzie.
  4. Beta-karoten jest najsilniejszym przeciwutleniaczem. W porównaniu z innymi antyoksydantami: witaminami A i E, beta-karoten jest prawdziwym mocarzem – wolne rodniki zwalcza najefektywniej. Ciekawostka: badacze zwierząt zauważyli, że sikorki bogatki, które żyją w zanieczyszczonym środowisku, mają mniej jaskrawe pióra niż te zamieszkujące czystsze okolice. Postawili więc hipotezę, że ptaki uwalniają część zmagazynowanego w organizmie beta-karotenu do neutralizacji wolnych rodników, których powstaje więcej pod wpływem zanieczyszczeń. I dzieje się to właśnie kosztem barwy upierzenia. Wracając jednak do aspektów związanych z człowiekiem: jeżeli będziemy zwracać uwagę, by równocześnie z podażą beta-karotenu przyjmować alfa-karoten, mamy szansę na zmniejszenie ryzyka występowania procesów miażdżycowych. Niektóre badania sugerują, że częste spożywanie owoców lub warzyw bogatych w beta-karoten redukuje ryzyko zachorowania na raka lub choroby układu krążenia, również te najgroźniejsze, jak choroba wieńcowa i udar mózgu.
  5. Dzięki beta-karotenowi możemy wyostrzyć zmysły. Suplementacja beta-karotenu daje szansę na poprawę ogólnych funkcji poznawczych, szczególnie u osób starszych. Badania mężczyzn po 65. roku życia przeprowadzone na Harvard Medical School w Stanach Zjednoczonych wskazują, że długotrwała suplementacja tym związkiem poprawia działanie pamięci werbalnej. Może to wynikać z tego, iż obecność antyoksydantów (a takim jest przecież beta-karoten) usprawnia funkcjonowanie i przeżywalność neuronów.
  6. Naturalny beta-karoten jest o wiele lepszy niż syntetyczny. Jeśli chcemy wzmocnić organizm dodatkową porcją beta-karotenu, pochodzącą spoza diety, poszukajmy suplementów, które zawierają ten składnik w naturalnej postaci. Dlaczego? Są badania na zwierzętach, które pokazują, że suplementacja naturalnym beta-karotenem z alg w porównaniu z syntetyczną formą powodowała większe stężenie beta-karotenu w wątrobie, co sugeruje jego lepszą biodostępność. Poza tym naturalne suplementy beta-karotenu – podobnie jak produkty spożywcze bogate w ten związek – zawierają często inne cenne karotenoidy: alfa-karoten, kryptoksantynę, zeaksantynę, luteinę i likopen. Ponadto beta-karoten w naturalnej formie może zmniejszać ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet przed menopauzą oraz raka jajnika u kobiet po menopauzie. Szukając dobrych suplementów, warto zwrócić uwagę na takie „detale” jak standaryzacja substancji aktywnej w preparacie (co jest gwarancją, że każda kapsułka ma dokładnie ten sam zagwarantowany skład) czy opakowanie. W buteleczkach z ciemnego szkła beta-karoten lepiej zachowuje stabilność, świeżość i aktywność przez cały okres przydatności do spożycia ze względu na ograniczenie dostępu powietrza, światła i dobrą ochronę termiczną.
  7. Oznaką małej ilości beta-karotenu mogą być częste infekcje. Beta-karoten, neutralizując wolne rodniki, chroni przed ich szkodliwym działaniem wiele układów organizmu człowieka, w tym immunologiczny. Liczne badania pokazują, że suplementacja beta-karotenu zwiększa liczbę białych krwinek i aktywność komórek nazywanych naturalnymi zabójcami (natural killers; NK). Warto pamiętać, że to właśnie naturalni zabójcy tworzą pierwszą linię obrony zarówno przed wirusami i bakteriami (odpowiedzialnymi za szereg powszechnych infekcji), jak i powstawaniem i namnażaniem komórek nowotworowych.
  8. Beta-karoten może wspomóc w staraniach o dziecko. Istnieją dane, że dieta bogata w beta-karoten korzystnie wpływa na procesy rozrodcze. U mężczyzn, u których poziomy karotenoidów: beta-karotenu, likopenu i witaminy A są wyższe, dochodzi do mniejszych uszkodzeń i fragmentacji materiału genetycznego oraz utlenienia lipidów w plemnikach, co jest spowodowane właściwościami przeciwutleniającymi tych związków. Witamina A odgrywa rolę w rozwoju płodu i noworodka, zwłaszcza jego płuc, jest mu potrzebna do zbudowania silnego układu odpornościowego. Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny dostarczać witaminę A w najbezpieczniejszej formie, czyli w postaci diety bogatej w beta-karoten.
  9. Beta-karoten chroni przed poparzeniem słonecznym. Oczywiście, nie oznacza to, że suplementując beta-karoten przed wakacjami, można zrezygnować z używania preparatów fotoochronnych z filtrami UV w czasie plażowania, ale badania potwierdzają, że związek ten w pewnym stopniu uodparnia skórę na promieniowanie słoneczne, chroniąc ją przed poparzeniem. Sam współczynnik protekcji beta-karotenu i wynosi 2 SPF (przypomnijmy, że powinniśmy się chronić preparatami fotoochronnymi o faktorze SPF 50), ale nadaje on skórze ciemniejszy odcień, co już skłania do krótszego przebywania na słońcu.
  10. Beta-karoten może zminimalizować zaburzenia wzroku związane z wiekiem. Wyniki badań naukowych sugerują, że dieta bogata w beta-karoten i inne karotenoidy (luteinę i zeaksantynę) w połączeniu z witaminą C, witaminą E i cynkiem może spowolnić rozwój zwyrodnienia plamki żółtej, a więc nie dopuścić do znacznego pogorszenia, a nawet utraty wzroku.

 

Co to znaczy?

* Alfa-karoten – tak jak beta-karoten należy do karetonoidów, a jeden od drugiego różnią się tylko umiejscowieniem jednego z wiązań podwójnych między atomami węgla.

* Karotenoidy – to barwniki nadające kolor warzywom i owocom. Im mają one ciemniejszą barwę, tym więcej w nich korzystnych da naszego zdrowia karotenoidów. Najwięcej znajdziemy ich w suszonych morelach, brokułach, brukselce, kapuście, marchwi, jarmużu, sałacie, szpinaku, dyniach, batatach i pomidorach.

* Prowitamina – związek chemiczny, który w wyniku reakcji chemicznych w organizmie ulega przekształceniu w witaminę. Beta-karoten jest prowitaminą witaminy A.

* Przeciwutleniacze (antyutleniacze) – to naturalne substancje roślinne, które wspierają naturalne mechanizmy obronne komórek naszego organizmu.

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *